بررسی آب و هوای شهرستان کاشان

کلیات :

از نظر پهنه ‌بندي اقليمي ، شهر كاشان در پهنه اقليمي با زمستانهاي نسبتاً سرد و تابستانهاي خيلي گرم و خشك قرار گرفته است . کاشان در حدود جنوب و غرب در محاصره سلسله جبال مـرکزي ايران قرار گرفته است. شهرستان کاشان در طــول جغرافیایی۵۷ ۵۰ تا ۵۱۵۱ در شرق و عرض جغرافیایی ۳۳ ۲۷ تا ۳۴ ۲۸ در شمال گسترده شده و با وسعت ۱۰۰۰۰ کیلومتر مربع ، در شمال استان واقع شده است.

این شهر درناحیه دشتی و پست شهرستان واقع است.آباديهاي اطراف کاشان که به دامنه کوهستان متصل هستند عموما داراي آب و هوايي لطيف ومعتدل مي باشند.ولي مناطق اطراف کاشان که ازجانب شمال شرق به زمينهاي شوره زار کوير مرکزي ايران اتصال پيدا مي کنند دارای هواي خشک و سوزان ميباشد و آب و هوا در قسمت جلگه اي کاشان نیز گرم و خشک است . دليل اصلي خشکي هواي کاشان مجاورت آن با دشت کوير و تعلق آن به منطقه خشک فلات ایران و قرارگیری در حاشیه کویر مرکزی است .

برای تعیین اقلیم کاشان عامل های اصلی اقــلیمی این شهرستان را مورد بــررسی قرار می دهیم .

الف : عامل های آب و هوایی

۱- زاویه تابش خورشید :

از عامل های اصلی ایجاد اقلیم های مختلف ، زاویه تابش خورشید است که کمیت و کیفیت آن به عرض جغرافیایی ارتباط دارد . در شهرستان کاشان با توجه به عرض جغرافیایی کم و زاویه تابش قابل توجه و همجواری و محصور بودن در بیابان های گرم مرکزی ایران ، این ناحیه جزء نواحی گرم ایران محسوب می شود .

۲-ناهمواریها :

ناهمواریها دومین عامل موثر در اقلیم شهرستان محسوب می شوند . نزدیک به سه چهارم سطح شهرستان کاشان ناهموار و کوهستانی و بقیه ی آن دشتی و هموار است . به طور کلی شهرستان کاشان به دو منطقه دشتی ، و کوهستانی تقسیم می شود . هرچه از طرف شمال شرقی ، به طرف غرب و جنوب غرب شهرستان حرکت کنیم ، بر ارتفاع زمین افزوده می شود یعنی از ارتفاع ۸۰۰ متری حاشیه کویر در شمال شرق ، به ارتفاع ۳۵۸۸ متری در جنوب شهرستان می رسد . باتوجه به عامل افت دما در اثر افزایش ارتفاع از سطح زمین ، این عامل مهمترین نقش را در تفاوت اقلیمی بخشهای مختلف شهرستان ایفا می کند .

۳- دوری یا نزدیکی به دریا یا منبع رطوبت و باران :

سومین عامل موثر در اقلیم شهرستان دوری یا نزدیکی به دریا میباشد . فاصله این شهرستان از دریای خزر در شمال و خلیج فارس در جنوب ، زیاد نیست ولی ناهمواری های فلات ایران طوری است که از سه طرف شمال و غرب و جنوب ، رشته کوهای البرز و زاگرس با گسترش های عرضی مختلف ، مانع بزرگی میان بخشهای مرکزی و دریا های مجاور ایران ، به وجود آورده اند و شهرستان کاشان را از نعمت باران محروم کرده اند .

ب : مولفه های آب و هوایی

۱- باد :

باد از آثار عمده و مهم فشار هوا است که همواره در هوا شناسی سمت و سرعت وزش آن تا ارتفاع ۱۰ متری از سطح زمین اندازه گیری می شود . با آغاز فصل زمستان (دو ماه اول این فصل) بیشتر باد های کاشان از سمت شمال غربی می وزند ، چون منطقه کاشان در این فصل تحت تاثیر هسته پرفشار شمال کشورمی باشد که جریان های شمال غربی را ایجاد می کند و این جریان ها در ماه های آخر زمستان و اوایل بهار هم ادامه دارند . در ماههای بعد تا اوایل پاییز ، جهت وزش باد از سمت شمال شرق است . در ماههای خرداد تیر و شهریور باد غالب از شمال شرقی می وزد که همان بادهای گرم و غبارآلود و توفان محلی است .

وزش باد های محلی نیز تاثیر زیادی بر آب و هوای منطقه و چشم انداز های جغرافیایی آن می گذارد . بادهاي موسوم به باد سرخ ، باد شهرياري ، باد سام ، باد شمال و باد قبله از بادهاي معروف و محلی اين منطقه است که اکثرا از کوير به سوي کاشان مي وزند .

دمای هوا :

یکی از عوامل موثر بر مولفه های آب و هوایی دمای هوا می باشد . جدول زیر متوسط دمای ماهانه کاشان ، متوسط حداقل دمای ماهانه ، متوسط دمای حداکثر ماهانه در ایستگاه سینوپتیک کاشان را نشان می دهد .

۲-رطوبت و باران :

رطوبت : بخار آب موجود در هوا که بر اثر گرما و انجام عمل تبخیر تشکیل می شود رطوبت یا نم نام دارد.

جدول زیر آمار مربوط به میانگین رطوبت نسبی و میانگین بیشینه رطوبت نسبی و میانگین کمینه رطوبت نسبی را نشان می دهد . به طور خلاصه می توان گفت که در ماههای بارانی و سرد سال میزان نم نسبی کم و بیش بالاست و بر عکس ، در ماههای خرداد و تیر و مرداد میزان نم نسبی بسیار کم است . در این ماهها خشکی هوای کاشان بسیار زیاد است و این امر بیش از هر چیز نتیجه نزدیکی به بیابان های مرکزی و وزش بادهای گرم ناحیه های مجاور است که رطوبت هوا را به خود جذب می کند .

بارندگی :

در بررسی وضعیت بارندگی هر منطقه شناخت منشاء و عامل بارندگی امری ضروری است درمنطقه کاشان بارندگی بر اثر ورود توده های باران زای خارج از منطقه شکل می گیرد . توده های موثر بر کاشان شامل توده های غربی و مدیترانه ای و توده های سودانی هستند . وجود ناهمواری های بلند منطقه مانعی موثر در مسیر این سیستم ها است . از دیگر عامل های موثر بر بارندگی درسطح منطقه می توان بارندگی جابه جایی یا همرفتی را نام برد که براثر صعود هوای گرم همراه با بخار آب وسرد شدن آدیاباتیکی آن تا نقطه شبنم حـاصل می شود . منشاء بارندگی های بهاری منطقه کاشان از این نوع است .

در فصل تابستان در اثر صعود هوا در سطح منطقه پست کاشان و برخورد با دامنه ها وسرد و متراکم شدن هوا ایجاد بارندگی می کند .

برخلاف چهره خشک و سوزان دشت کاشان ، در بلندی های جنوبی و غربی آن بارش قابل ملاحظهای را شاهد هستیم به نحوی که میزان بارش در برخی مناطق حتی دو برابر متوسط بارش دشت کاشان است . دردشت کاشان براثر خشکی و فقدان بارش چهرهای کویری وحتی پوششهای سفید نمکی به چشم می خورد .

در ناحیه های کوهستانی پوشش گسترده ی برف وجود هوای سرد ومرطوب با میزان نم نسبی بالا و اعتدال دما وهمچنین شکل گیری رود های دائمی چشمه ها ، قنات ها و سفرهای پر آب به چشم می خورد .

زمينه منابع آب کاشان شامل رودخانه ها ، چاههاي عميق ، نيمه عميق و چشمه سارهاست . مهمترين رودخانه هاي اين شهر رودخانه هاي هنجن ، قهرود ، لتحر و چم رود مي باشند که همگي فصلي است و بيش از ۱۳۰ رشته قنات در اطراف شهر وجود دارد که بين ۴۰ الي ۵۰ رشته آن هـم اکنون مورد بهره برداري قرار مي گيرد . عــلاوه برقنات ها بيش از ۸ چشمه سار وجود دارد که بين آنها چشمه سليمانيه فين از آبدهي و اهميت ويژه اي برخورداراست .